Стеллажи Право Упкатӈи илэл бугаду бидеритын

Упкатӈи илэл бугаду бидеритын

гунмувнэ, гавча резолюцият Генеральнай Ассамблеян 217 А (III) отки дяги тырганидук 1948 анӈаниду

Всеобщая декларация прав человека на эвенкийском языке. Перевод Е. Ф. Афанасьевой.

Элэкэс дукувнадук

Эрэвэр ичэтчэнэ, упкатту илэлду саричан бисин, нуӈарӈитын тэгэр тынмукитын, тэдетын, аяралдынтын;

эрэвэр ичэтчэнэ, сэлдэн, алтыссадян ичэтмэин илэ тэденду эмэврэ эрупчулвэ онилва, авгул упкатва илэлвэ, бидерилвэ Буга дуннэдут, тыкунӈивкэндерэ, овканми аяралдынма, эмаду илэл тэдевэ турэнмэ, дялдалва, дёгордук, ӈэлэвсидук тынмукит бидеӈэтын, тар илэл турэнтын со хэгды;

эрэвэр ичэтчэнэ, гэлэвкэ, илэ тэдевэтын законит дысутчэдэн, илэ эдэн илми хуски болгичанду, кэсэгивунду;

эрэвэр ичэтчэнэ, Объединённаил Нациял тэгэлтын Уставду мэнӈи тэдедеривэт дукура, илэтыкин хэгывэн, соткувэн, бэел, асил-да урэтывэтын гунэ, илгэрэ-дэ бэлэгэми социальнай прогрессту, аятмарит оми илэл бидэвэтын;

эрэвэр ичэтчэнэ, государствол — членил Объединённай Нациял Организациянун бэлэгэр хавалилдыдэвэр, упкатту аявривэн, илэ тэдевэн, тынмувэн гэлэвдерэ;

эрэвэр ичэтчэнэ, упкат тэгэл илэл тэдентын тылдеривэтэн эр ганава дярин со хэгды бисин. Генеральнай Ассамблея эр упкатӈи илэл Бугаду бидеритэн гундерэн омачин дярин, экунтыки упкат государствол авадытыкин тэгэл, одяӈаӈитын, авадытыкин илэ, авадытыкин общество органин, эр Декларациява дявучадяна, элэдэдэтын аяврит, упкат илэл, упкат тэгэл прогрессивнай хава дяритын.

Умукэги статьян

Упкат илэл тынмукирди, урэлди мэнӈи саричади балдыдяра. Нуӈартын дялитви, халдяндыви биси, мэмэгилвэр аяралдыдяна тэдет омамачитын.

Ге статьян

Илэтыкин упкачин тынмукитыт, тэдери бисимэчин, он эр Декларацияду дукувча, гунмувча, эвунтыки-вэл, ӈитки-вэл, эма дэрэн, хуӈту итын, бэе-вэл, аси-вэл, турэн-мэл, Бугатки ичэдэн, бай-вэл, дядаӈ-мэл, хэгдыкэтчэри-вэл — упкат тар илэл урэт биси. Илэл урэт-тэ упкат Бургадут, эмаду дуннэду-вэл бидерил, авады-вэл суверенитет бисиндун.

Или статьян

Илэтыкин индэви, мэнӈи илэчэврэви тэдет бимэчин.

Дыги статьян

Ӈи-вэл болгичавдяна эден бидеми; болгичан, болгичан униекит-та итымнадяран.

Тунӈи статьян

Ӈи-вэл кэсэгичивунду, саричанинду эвки бидемэчин.

Нюӈи статьян

Илэтыкин, иду-вэл нуӈан биденэ, тэдет бидемэчин.

Нады статьян

Упкат илэл иты дюлэдун урэтчэрэ, умунтэгир дысучинди биси. Упкат илэл дысучинмэ, эр Декларация дукувнаду, дявучадяра, ӈи-вэл супкумэчин эдан.

Дяпки статьян

Илэтыкин хэгдыгу уӈкилдымэткитылду тэдэт аюсмачин, окин нуӈанӈи итылван сукчадяӈатын.

Еги статьян

Ӈи-вэл дявамачин, туринмумачин, эрэсмэчин эсин ода.

Дяги статьян

Илэтыкин, окин нуӈанман сэлэдеӈэтын, тэдевэ гэлэктэлдеӈэн, нуӈанӈи омачин тэдэмэт, тоӈнот судту ичэвкэнмэчин.

Дян умукэги статьян

  1. Илэтыкин, эру омачинду сэлэврэкин, эрун эвки гуниврэ эрдэлэн, окин законит тэдевкэндеӈэн, тар-да дысучинма будеӈэтын.
  2. ӈи-вэл эру она дярин эден сот сэлэмэчин биси, тар илэвэ эси уӈкилдырэ хэгдытмэрит, суд дэсутчэӈэн.

Дян ге статьян

Ӈи-вэл, илэ индун, нуӈанӈи дюган бинидун эвки камникатчэрэ, дюлан, дукумачиндун, итыдун эвки ирэ, таӈна. Тар эрудук илэтыкин дысумачин.

Дян или статьян

  1. Илэтыкин авадытыкин государстводу бимчэ, гиркумчэ.
  2. Илэтыкин авадыткин государстводук сурумчэ, тар-тыки эмэмчэ-дэ.

Дян дыги статьян

  1. Илэтыкин эру асаткандук мэнду дюви бакамачин гел дуннэлду, таду-да бимчэ.
  2. Эр илэ тэден эвки омачин биси, окин илэ тэдет эруе оран. Илэ тэдет-та эруе оран, эма Объединённай Нациял Организацияӈитын принципил гуннэвэтын.

Дян тунӈи статьян

  1. Илэтыкин гражданствоват тэдет бимчэ.
  2. Ӈи-вэл мэнӈи гражданствови эсин ачин оми, хуӈтуӈми-гу.

Дян нюӈи статьян

  1. Дян дяпкун анӈанилва иста, тэдэт асичи, эдычи омачир.
  2. Бэе асичи, аси — эдычи, аяралдына мэн мэнми, омачир.
  3. Дюган — общество ячейкан, государство тарива дысучимачин.

Дян нады статьян

  1. Илэтыкин идэгэви, авдуви тэдет умукин-гу, хуӈтулнун-гу мэнӈимэдемэчин.
  2. Ӈи-вэл илэдук идэгэен, авдуян тэдэт ачина эвки тырэ.

Дян дяпки статьян

Илэтыкин дялдана, халдяна, бугатки мургунэ тэдет бивки; тар тэденди илэ хуӈту бугатки мургунэ дюгэлдывдеӈэ; мэнэкэн-гу, гелнун-гу илэлнун, делумнэкэн-ӈу, тоӈнот-ку бугатки мургумчэн.

Дян еги статьян

Илэтыкин тэдэт мэнӈи дялдатчэриви, гуннэтынми бивки; тар тэден илэду будерэн гэлэктэдеми, гадями, савкандями улгуври, дялдалви авадыткирди онаяди иду-вэл биденэ.

Дяр дюри статьян

  1. Илэтакин эси кусимудерилдула сугланилдула, умунупкитылдула тэдет гиркумачин.
  2. Ӈи-вэл авады-вал умунупкиттула эӈэсит эвки ивувра.

Дюр дяр умукэги статьян

  1. Илтыкин нуӈнитчэдэви мэнӈи дуннэтви тэдет омачин, мэнэкэн-ӈу, синмавча-гу илэл бэлэгэдин.
  2. Илэтыкин мэнӈи Дуннэдуви государственнай службатки урэт ивун бимчэ.
  3. Тэгэ омудяриван — правительство эӈэсин; тар омудярин тэдемэмэлду синманду бакамачин; упкатӈи, урэтӈи-да синмакитту тэден омачин тар синманду.

Дюр дяр ге статьян

Илэтыкин, он общество илэн, социальнай обеспечениевэ гамча, тарит илэ саричанин экономическайду, социальнайду, культурнайду-да ханилду гэлэвдяри бимчэ. Международнай сотрудничество бэлэгэдин, государствотыкин дёкиндядин.

Дюр дяр или статьян

  1. Илэтыкин хавави тэдэт гамча, хава тэдемэвэ синманман, тоӈно, аямама итыл хава дярин, хавая ачиндук дысучинма бимчэ.
  2. Илэтыкин урэт хава дярин, урэт хава таманин дярин тэдэт гамча.
  3. Хавамнитыкин тоӈноё, хэгдые, аямая тамана тэдет гамча, тарит нуӈанӈи дюганин аяма бини омачин, хавувдерилди гелди тамавурди-да.
  4. Илтыкин хавады умунупинми итывдяӈамачин, мэнэкэн-дэ таргачирдула умунипиндула мэнӈи дивэри дысучин дярин ивмачин.

Дюр дяр дыги статьян

Илэтыкин дэрумкичэнма тэдет бимчэ, иргэчивэ камничивунма хавады тыргания-да, тамавдяри дэрумкичэнмэ-дэ.

Дюр дяр тунӈи статьян

  1. Илэтыкин таргачина биния: дебгэе, тэтые, дюя, аитъя, хуӈтуе-дэ аяя тэдет бимчэ, экудыл илэду, нуӈанӈи дюганду-да гэлэвдери. Окин илэ хавая ачин одян, энулдян, асия-гу, эдыя-гу сокордён, сагдандян, хуӈту эру-гу одян, тэли илэ тэдет дысутчэмэчин.
  2. Энин бинэ, куӈакан бинэ тэдет бэлэнэ гэлэдерэ. Упкат куӈакар, амичи бинэл, амина ачир бинэл, социальнай дысучина бимчэл.

Дюр дяр нюӈи статьян

  1. Илэтыкин татыгана тэдет гамча. Татыган тамана ачин бимчэ — нонопты, дулугу. Нонопты татыган упкатту оӈат. Техническайды, профессиональнайды тамаган упкатту иеэлду ивун бимчэ, хэгдытку татыган-да савка илэлду.
  2. Илэду татыган хэгдые, саричанэ будерэн; тылинэ, маӈичана, аяралдына-да авадытыкир тэгэл сигдылэдутын. Татыган Объединённаил Нациял Организациядутын аяралдын дярин тэдет бэлэгэмэчин.
  3. Амтыл мэнӈи хутэлду татыганматын синмами тэдет бэлэмэчир.

Дюр дяр нады статьян

  1. Илэтыкин культурнайду биниду бисимэчин, искусствово аявдяна, научнай прогрессту участвуйдяна, таридук аяя гадяна.
  2. Илэтыкин мэнӈи научнай-гу, литературнай-гу, художественнай-гу хавави тэдет дысумачин.

Дюр дяр дяпки статьян

Илэтыкин социальнай, международнай-да итылва тэдет бимчэ, туги одяна илэ тэден, тынмукитын эр Декларация дукувнал омачир.

Дюр дяр еги статьян

  1. Илтыкин омачинди общество дярин бисин, эмаду нуӈан аямамат хэгдындерэн.
  2. Илэ тэден, тынмукитын тэли, камничивдяӈа окин хуӈту илэл тэдетын, тынмукитын, итыду дукувнал, болгитчамэчин.
  3. Эр илэ тэден, тынмукитын омачир Объединённай Нациял Организациятын эдеӈэтын хуски гундеми.

Илан дяри статьян

Экун-мал эр Декларацияду эвки эсин тэдет таӈивра, дялданэ — он эмаду-вал государстводу, умукэн-ну илэду хавалми-гу, оми-гу таргачир омачилва, эмал илэл тэделвэтын, тынмукилвэтын ачинӈими, эр Декларация дукувналватын.

. Упкатӈи илэл бугаду бидеритын
На эвенкийском языке
Печатается по изданию: Упкатӈи илэл Бугаду бидеритын (Всеобщая декларация прав человека). Перевод с русского на эвенкийский. — М.: Права человека, 2009. — 11 с.